ଆଲେଖ୍ୟ – ଶ୍ରୀମତୀ ବବିତା ଶତପଥୀ
…………………………………………………………………….
ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏପ୍ରିଲ ୨୨ ତାରିଖରେ ବିଶ୍ୱର ୧୯୦ ରୁ ଅଧିକ ଦେଶ ପୃଥିବୀର ଅବନ୍ନତିଗାମୀ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା ପ୍ରକାଶ କରିବା ପାଇଁ, ଏହାକୁ ଉନ୍ନତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଆହ୍ୱାନ କରିବା ପାଇଁ, ନୂତନ ନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ପାଇଁ ଏବଂ ନୂତନ ନିଷ୍କର୍ଷ ବାହାର କରିବା ପାଇଁ ଏକତ୍ରିତ ହୁଅନ୍ତି। ଏହି ଦିନଟି ପରିବେଶର ସୁରକ୍ଷା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଧରିତ୍ରୀ ଦିବସ ରୂପେ ସାରା ବିଶ୍ବରେ ପାଳିତ ହୁଏ।ଏତେ ପ୍ରଯତ୍ନ ସତ୍ତ୍ଵେ ପୃଥିବୀର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଧୀରେ ଧୀରେ ଖରାପରୁ ଖରାପ ହେବାରେ ଲାଗିଛି। ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ୨୨ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୭୦ରେ ବିଶ୍ୱର ଅନେକ ପରିବେଶବିତ୍ ଆମେରିକାରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଚେତାବନୀ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଯଦି ଶିଳ୍ପାୟନ ଯୋଗୁ ଆମର ନଦୀଗୁଡ଼ିକ ଅଳିଆ ଆବର୍ଜନାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିବା ଲାଗିରହେ, ବାୟୁ ବିଷାକ୍ତ ହେବା ଲାଗିରହେ, ଗଛ କଟା ହେବା ଲାଗିରହେ ଏବଂ ବରଫ ଗ୍ଲାସିଅର୍ ତରଳିବା ଲାଗିରହେ, ତେବେ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଏହି ପୃଥିବୀ ମଣିଷ ଲାଗି ବାସୋପଯୋଗୀ ହୋଇରହିବ ନାହିଁ।
ଯେତେବେଳେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ପ୍ରଥମେ ଏହି ସତର୍କବାଣୀ ଶୁଣାଇଲେ, ସେତେବେଳେ ଏକ ସ୍ୱାଭାବିକ ଚିନ୍ତନ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ଏବଂ ବିଶ୍ୱର ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସରକାର ପୃଥିବୀକୁ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ସଂକଳ୍ପ ନେଲେ।
ଆମେ ଏହାକୁ ତଥ୍ୟାତ୍ମକ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖିଲେ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଗତ ସାଢ଼େ ପାଞ୍ଚ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶ ପୃଥିବୀକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ନାମରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ନୀତି ତିଆରି କରିଛନ୍ତି, ଯୋଜନାର ଏକ ଜାଲ ବିଛାଇଛନ୍ତି, ବୈଠକ ଏବଂ ସେମିନାର ଚାଲିଛି ଏବଂ ଏବେ ସୋସିଆଲ ମିଡିଆରେ ଦିନରାତି ଚିନ୍ତା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଉଛି। କିନ୍ତୁ ଏସବୁ ସତ୍ତ୍ୱେ ଫଳାଫଳ ଆଦୌ ସକାରାତ୍ମକ ହୋଇନାହିଁ। ୧୯୭୦ ମସିହାରେ ଯେବେ ଠାରୁ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ପୃଥିବୀର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଖରାପ ହେଉଥିବା ଜାଣିପାରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ୫୫ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଥରେ ମଧ୍ୟ ଉନ୍ନତି ହୋଇନାହିଁ। ପ୍ରତିବର୍ଷ ପୃଥିବୀର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ନୂତନ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ଏବଂ ନୂତନ ପ୍ରେରଣା ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରନ୍ତି, ତଥାପି ପୃଥିବୀର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ନିରନ୍ତର ଖରାପ ହେଉଛି। କିନ୍ତୁ ଫଳସ୍ୱରୂପ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ। ଚଳିତ ବର୍ଷ ପୃଥିବୀ ଦିବସରେ ପୃଥିବୀକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆହ୍ୱାନ କରାଯାଇଥିବା ବିଷୟବସ୍ତୁ ହେଉଛି – ଆମର ଶକ୍ତି, ଆମ ଗ୍ରହ। ଆମର ଶକ୍ତିର ଅର୍ଥ ଏହା ନୁହେଁ ଯେ କ୍ଷମତା ସରକାର, ଶିଳ୍ପ କିମ୍ବା ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ହାତରେ ନାହିଁ, ବରଂ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଆମର ଅଭ୍ୟାସ, ଆମର ଆଚରଣ ଏବଂ ଆମର ବ୍ୟବହାର ପରିଶେଷରେ ଆମ ଗ୍ରହର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ। ମୂଳ କଥା ହେଲା ଯେ, ଆମେ ପ୍ରକୃତରେ ପୃଥିବୀକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ କିଛି କରିବା ନା କେବଳ ବଡ଼ ବଡ଼ କଥା କହିବା। ଯେହେତୁ ପୃଥିବୀ କେବଳ ଏକ ଭୌଗୋଳିକ କ୍ଷେତ୍ର ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହା ଏକ ଜୀବନ୍ତ ଗ୍ରହ, ତେଣୁ ଯଦି ଆମେ ପୃଥିବୀକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଜୀବିତ ମଣିଷ ପରି ଆନ୍ତରିକତାର ସହ ଚେଷ୍ଟା ନ କରିବା, ତେବେ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଏପରି ସମୟ ଆସିବ ଯେତେବେଳେ ଆମର ସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ପୃଥିବୀର ସ୍ଥିତିରେ ଉନ୍ନତି ହେବ ନାହିଁ। ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଏହା କୌଣସି ଅଜଣା କଥା ନୁହେଁ ଯେ ପୃଥିବୀ ସାମ୍ନା କରୁଥିବା ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍।
ଏହା ପ୍ରଥମ ଥର ନୁହେଁ ଯେ ଆମେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକର ବିପଦ ବିଷୟରେ ଜାଣିବାକୁ ପାଉଛୁ। ଆମେ ଏହା ବହୁ ବର୍ଷ ଧରି ଜାଣୁ, ବରଂ ବହୁ ଦଶନ୍ଧି ଧରି, ଏବଂ ସରକାରଗୁଡ଼ିକ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକର ସର୍ବନିମ୍ନ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ନିରନ୍ତର ଆହ୍ୱାନ କରିଆସୁଛନ୍ତି। ଭାରତ ଭଳି ଦେଶରେ ଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ କଟକଣା ଲାଗୁ କରାଯାଇଛି, କିନ୍ତୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା ହେଉଛି ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଏଡାଇବା ପାଇଁ ଦିନରାତି ଆବେଦନ, କଟକଣା ଏବଂ ନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବ୍ୟବହାର କମିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଦିନକୁ ଦିନ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି। ଆଜି ପ୍ରତିବର୍ଷ ୪ ଶହ କୋଟି ଟନ୍ରୁ ଅଧିକ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଛି ଏବଂ ଏହାର ୫୦% ହେଉଛି ଥରେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ଯାହା ପୃଥିବୀର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ।
ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା ହେଉଛି ଯେ ଗତ ୫୫ ବର୍ଷ ଧରି ନିରନ୍ତର ଚିତ୍କାର କରାଯାଉଛି ଯେ ଥରେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପୃଥିବୀକୁ ଗ୍ରାସ କରିବ, କିନ୍ତୁ ପୃଥିବୀକୁ ଭୁଲିଯାଅ, ଏବେ ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ଲାଷ୍ଟିକରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ। ସମସ୍ତ କଠୋର ପଦକ୍ଷେପ ସତ୍ତ୍ୱେ, ବିଶ୍ୱର କୌଣସି ଦେଶରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକର ବ୍ୟବହାର ଶେଷ ହେଉନାହିଁ। ଏବେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ସମୁଦ୍ରରେ ୮୦ ଲକ୍ଷ ଟନ୍ରୁ ଅଧିକ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ମିଳୁଛି। ଯେଉଁ ସମୁଦ୍ର ଥରେ ଲୁଣିଆ ବାଲିରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା, ଏବେ ସେହି ବାଲିରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକର ପରିମାଣ ଦିନକୁ ଦିନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି। ସମୁଦ୍ରର ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳରେ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକର ଛୋଟ ଛୋଟ ଖଣ୍ଡ ଭାସୁଥିବା ଯୋଗୁ ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକର ପାହାଡ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି। ସ୍ଥଳଭାଗ ଏବଂ ସମୁଦ୍ର କଥା ଛାଡ଼ନ୍ତୁ, ବିଶ୍ୱର ଏମିତି କୌଣସି ଦେଶରେ ଏପରି କୌଣସି ଖାଦ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ନାହିଁ, ଯେଉଁଠାରେ ମାଇକ୍ରୋ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଖଣ୍ଡ ବହୁଳ ପରିମାଣରେ ମିଶ୍ରିତ ହେଉନାହିଁ। ନବଜାତ ଶିଶୁଙ୍କ ରକ୍ତରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ କଣିକା ମିଳିଛି। ସର୍ବୋପରି, ଏହି ପରିସ୍ଥିତିଗୁଡ଼ିକ କ'ଣ ସୂଚିତ କରୁଛି ? ହୁଏତ ଏହା ଏଥିପାଇଁ ଯେ ଆମେ ବହୁତ ଚିନ୍ତା ପ୍ରକାଶ କରୁ, ବହୁତ ଆବେଦନ, ନିବେଦନ କରୁ, କିନ୍ତୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଆଦୌ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରୁନାହୁଁ। ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ପୃଥିବୀର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ କିପରି ଉନ୍ନତ ହେବ ?
ସବୁଠାରୁ ଖରାପ ଅବସ୍ଥା ହେଉଛି ଆମର ନିଜର। ଦେଶର ରାଜଧାନୀ ଦିଲ୍ଲୀର ବାୟୁ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ବିଷାକ୍ତ ହେବାରେ ଲାଗିଛି। ପୂର୍ବରୁ ବର୍ଷକୁ ୨୦ -୨୫ ଦିନ ପାଇଁ ଏପରି ପରିସ୍ଥିତି ରହୁଥିଲା, ତା’ପରେ ଦିଲ୍ଲୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରଦୂଷଣ ସ୍ତର ଗୋଟିଏ କିମ୍ବା ଦୁଇ ମାସ ପାଇଁ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିଲା। ଆଜି, ବର୍ଷର ୯ ମାସ ପାଇଁ ଦିଲ୍ଲୀର ବାୟୁ ବିଷାକ୍ତ ରହୁଛି। ସମସ୍ତ ପ୍ରତିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସତ୍ତ୍ୱେ ଦିଲ୍ଲୀର ବାୟୁ ଗୁଣବତ୍ତା କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ଖରାପ ହୋଇଚାଲିଛି, ଏଥିରେ କୌଣସି ଉନ୍ନତି ହେଉନାହିଁ । ଏବେ ଦେଶର ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ସହର ଦିଲ୍ଲୀ ପରି ସମାନ ଅବସ୍ଥାରେ ଅଛନ୍ତି ଏବଂ ଦେଶର ୩ ହଜାର ସହର ମଧ୍ୟରୁ ୨ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ସହର ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କବଳରେ ଫସିରହିଛନ୍ତି।
ଆମର ନଦୀଗୁଡ଼ିକର ଅବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ସମାନ ଧରଣର । ପରିବେଶବିତମାନେ ଦିନରାତି ଚିନ୍ତା ପ୍ରକାଶ କରିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ପ୍ରଦୂଷଣ ଯୋଗୁ ଗଙ୍ଗା ଏବଂ ଯମୁନା ଭଳି ଜୀବନଦାୟିନୀ ନଦୀଗୁଡ଼ିକ ଏକ ପ୍ରକାର ବିଲୁପ୍ତ ହେବା ଅବସ୍ଥାରେ । ପୂର୍ବରୁ କଳକାରଖାନାଗୁଡିକର ମଇଳା ପାଣି ସେଥିରେ ମିଶି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବିଷାକ୍ତ କରୁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଏବେ ଆମର ଏହି ନଦୀଗୁଡ଼ିକରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଏକ ବଡ଼ ବିପଦ ପାଲଟିଛି। ଯେପରି ବିପୁଳ ମାତ୍ରାରେ ସମୁଦ୍ରରେ ମାଇକ୍ରୋ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଜମା ହେଉଛି, ସେହିପରି ଦେଶର ପବିତ୍ର ନଦୀଗୁଡିକର ମଧ୍ୟ ସମାନ ପରିସ୍ଥିତି ଘଟିଛି। ଗଙ୍ଗା ନଦୀ, ଯାହାର ସଫେଇ ଅଭିଯାନ ୧୯୮୫ ମସିହାରୁ ନିରନ୍ତର ଜାରି ରହିଛି, ଆଜି ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଟନ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆବର୍ଜନାର ଖଣି ପାଲଟିଛି। ହିମାଳୟର ହିମବାହଗୁଡ଼ିକ ଯେଉଁଭଳି ଭାବରେ ନିରନ୍ତର ତରଳିବାରେ ଲାଗିଛି, ସେଥିରୁ ଏପରି ପରିସ୍ଥିତି କେବେ ଉପୁଜିପାରେ ଯେ ଗଙ୍ଗା ନଦୀ ଶୁଖିଯାଇପାରେ କିମ୍ବା ଏକ ଋତୁକାଳୀନ ନଦୀ ହୋଇଯାଇପାରେ। ଭାରତ ସରକାର ୨୦୨୨ ମସିହାରେ ଥରେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଉପରେ ନିଷେଧାଦେଶ ଜାରୀ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଏହି ନିଷେଧ ଦେଶରେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରମାଣିତ ହେଲାନାହିଁ।
ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ଏହି ନିଷେଧାଦେଶ ଯୋଗୁ ବ୍ୟବସାୟୀ ଏବଂ ଛୋଟ ଦୋକାନୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ପୋଲିସକୁ କୋଟି କୋଟି ଟଙ୍କା ଲାଞ୍ଚ ଦେବାକୁ ପଡୁଛି , ଯାହା ଦ୍ଵାରା ସେମାନଙ୍କୁ ଏହି ନିଷେଧାଦେଶଜନିତ କ୍ଷତି ସହିବାକୁ ପଡିବ ନାହିଁ। ଏହିପରି, ଗୋଟିଏ ପଟେ ଦୁର୍ନୀତି ଦିନକୁ ଦିନ ପୃଥିବୀ ଉପରେ ପ୍ରଦୂଷଣର ବୋଝ ବୃଦ୍ଧି କରୁଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟପଟେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ସମସ୍ୟା ପୃଥିବୀର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକୁ ଆହୁରି ଖରାପ କରିଦେଉଛି। ପ୍ରକୃତପକ୍ଷେ ଆମର ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ଯେ ଗୋଟିଏ ପଟେ ଆମେ ପୃଥିବୀର ଅବନ୍ନତିମୁଖୀ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତିତ ହେଲାବେଳେ ଅନ୍ୟପଟେ ଆମର ଉପଯୋଗର ପଦ୍ଧତି ପୃଥିବୀର ରୋଗର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ବୋଲି ଜାଣି ମଧ୍ୟ ଆମେ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମର ଏହି ଉପଯୋଗ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁନାହୁଁ। ଆମେ ଆମ ଜୀବନଶୈଳୀ ସହିତ ଆଦୌ ସାଲିସ୍ କରୁନାହୁଁ। ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବ୍ୟବହାର ଅବ୍ୟାହତ ରହିବା ଆଉ ଅପରପକ୍ଷରେ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ଭଳି ଦୁଇଟି ଜିନିଷ ଏକାଠି କିପରି ଘଟିପାରିବ? ଯଦି ଆମେ ଆମର ଜୀବନଶୈଳୀ ସହିତ ଟିକିଏ ବି ସାଲିସ୍ ନ କରିବା, ତେବେ ଆମେ ଯେତେ ଚିତ୍କାର କଲେ ମଧ୍ୟ ଆମେ ପୃଥିବୀକୁ ରକ୍ଷା କରିପାରିବୁ ନାହିଁ। ଆମେ ଏସବୁ ଯେତେ ଶୀଘ୍ର ବୁଝିପାରିବା, ସେତେ ଭଲ
